آنچه در این مطلب می‌خوانید…
_______________________________________
عسل برای دیابت | آیا افراد دیابتی می‌توانند عسل بخورند؟
دیابت از آن دست بیماری‌هایی است که سبک زندگی و غذایی افراد مبتلا را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. معمولاً کربوهیدرات‌ها و مواد قندی جزو مهم‌ترین گروه از مواد غذایی هستند که به توصیه پزشکان مصرف آن‌ها برای افراد دیابتی باید به‌شدت محدود شود. چراکه تأثیر زیادی روی افزایش سطح قندخون دارند.
در این میان، برخی‌ها معتقدند عسل برای دیابت مانند قندهای مصنوعی مضر بوده و افراد دیابتی نباید از آن استفاده کنند. در مقابل برخی دیگر می‌گویند عسل برای دیابت ضرری نداشته و می‌توان بدون نگرانی آن را مصرف کرد.
اما واقعیت چیست؟ آیا عسل برای دیابت مضر است؟ آیا عسل قند خون را بالا میبرد؟
ما در این مقاله به‌طور مفصل درباره عسل برای دیابت صحبت کرده‌ایم و سعی کردیم به سوالات و ابهاماتی که در این زمینه وجود دارد پاسخ دهیم. پس تا انتهای این مقاله اسپی‌کو با ما همراه بمانید.
آنچه در ادامه مطلب می‌خوانید…
_______________________________________
دیابت و انواع آن
قبل از اینکه به سراغ توضیح درباره عسل برای دیابت برویم بد نیست کمی درباره دیابت بدانیم.
دیابت یکی از بیماری‌های مهم در دوران مدرن است که پیش‌بینی می‌شود تا سال 2030 حدود 438 میلیون نفر در سراسر جهان به این بیماری مبتلا شوند. ژنتیک، سبک زندگی غلط، بی‌تحرکی و تغذیه نامناسب، از مهم‌ترین دلایل ابتلا به دیابت است.
در واقع دیابت چیست؟ دیابت یک اختلال متابولیک و مزمن است که سطح گلوکز خون یا قندخون بالا “علامت” شناخته‌شده برای دیابت است، اما سایر علائم را نباید نادیده گرفت. افزایش تشنگی و گرسنگی، خستگی بی‌دلیل، تکرر ادرار، تاری دید و کاهش وزن غیرمنتظره نیز از مهم‌ترین علائم دیابت هستند.
معمولاً دو نوع دیابت در بین افراد شایع است که در ادامه هر یک را به اختصار توضیح خواهیم داد.
دیابت نوع 1
دیابت نوع 1 یک بیماری خودایمنی است که پانکراس یا لوزالمعده را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تقریباً 4.9٪ تا 6.4٪ از مبتلایان به دیابت را دیابت نوع 1 تشکیل می‌دهد.
این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن به سلول‌های بتای تولیدکننده انسولین در پانکراس حمله کرده و آن‌ها را از بین میبرد.
به همین دلیل در بدن افراد مبتلا به دیابت نوع 1 انسولین تولید نمی‌شود، بلکه باید انسولین را از طریق تزریق دریافت کنند تا بتوانند قند خون خود را کنترل کنند. افزایش قند خون، کاهش وزن، گرسنگی و تشنگی بیش از حد و شب ادراری در کودکان از علائم دیابت نوع 1 است.
دیابت نوع 2
به‌طور معمول در بدن ما هورمونی به نام انسولین توسط اندام پانکراس ترشح شده که وظیفه آن کاهش و تنظیم سطح قند خون است. به بیان دیگر هنگامی که گلوکز بیش از حد در جریان خون وجود داشته باشد، انسولین به بدن شما می‌گوید که باقی‌مانده گلوکز را در کبد ذخیره کند. تا زمانی که سطح گلوکز خون یا همان قندخون کاهش نیابد، گلوکز ذخیره‌شده آزاد نمی‌شود.
دیابت نوع 2 زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما قادر به استفاده مؤثر از انسولین برای انتقال گلوکز از جریان خون به سلول‌های بدن نباشد.
در واقع در دیابت نوع 2، بدن در برابر انسولین مقاوم شده و نمی‌تواند از هورمون انسولین به‌طور مؤثر استفاده کند. این امر پانکراس را مجبور می‌کند تا برای تولید انسولین بیشتر، سخت‌تر کار کند.
با گذشت زمان، این موضوع می‌تواند به سلول‌های پانکراس آسیب رسانده و در نهایت منجر به این شود که قادر به تولید انسولین نباشد.
در نتیجه؛ اگر انسولین به اندازه کافی تولید نشود یا بدن نتواند از آن به‌طور مؤثر استفاده کند، سطح گلوکز در جریان خون افزایش می‌یابد. این پدیده در صورتی که کنترل نشود باعث ایجاد عوارض خطرناکی مانند مشکلات چشمی، احساس بی‌حسی در اندام‌ها یا نوروپاتی، بیماری کلیوی، بیماری لثه و حمله قلبی یا سکته مغزی در بدن می‌شود.
آیا عسل قند خون را بالا میبرد؟
زمانی که صحبت از عسل برای دیابت می‌شود، برخی‌ها می‌پرسند ایا عسل قند خون را بالا میبرد؟ برای پاسخ دقیق‌تر به این سوال بیایید کمی بیشتر درباره عسل و ترکیبات آن بدانیم.
اصلی‌ترین جزء در ترکیب انواع عسل طبیعی، کربوهیدرات است که چیزی حدود 95 تا 97 درصد وزن خشک عسل را تشکیل می‌دهد. لازم به ذکر است که کربوهیدرات‌ها در بدن تجزیه شده و به گلوکز تبدیل می‌شوند. یعنی با مصرف کربوهیدرات سطح قند خون افزایش پیدا می‌کند.
مونوساکاریدها (فروکتوز و گلوکز) نیز مهم‌ترین قندهای عسل هستند و می‌توان گفت بیشترین نقش را در تأثیرات تغذیه‌ای عسل دارند.
در نتیجه انتظار می‌رود عسل به‌عنوان یک کربوهیدرات بر قند خون تأثیرگذار بوده و باعث افزایش آن شود.
پژوهش‌گران در یک مطالعه، تأثیر عسل و گلوکز بر روی سطح قند خون را در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 بررسی کردند. آن‌ها در این مطالعه سطح قند خون افراد را یک و دو ساعت پس از مصرف عسل و گلوکز اندازه‌گیری کردند. طبق مشاهدات، در افرادی که عسل مصرف کرده بودند پس از یک ساعت سطح قندخون به اوج خود رسیده بود، اما دو ساعت بعد از مصرف عسل سطح قندخون نسبت به ساعت اول کاهش یافته بود.
از سوی دیگر، با مصرف گلوکز، سطح قند خون در ساعت اول در مقایسه با عسل بیشتر بود و حتی در ساعت دوم نیز افزایش یافته بود. (+)
بنابراین هرچند که عسل سطح قند خون را افزایش می‌دهد اما میزان آن در مقایسه با سایر شیرین‌کننده‌ها مانند قند و شکر کمتر است.
چه تفاوتی میان شکر و عسل برای دیابت وجود دارد؟
شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که عسل طبیعی هم مانند قند یا شکر حاوی مواد قندی ساکارز و فروکتوز است و باعث افزایش قند خون می‌شود، پس چه تفاوتی میان عسل و شیرین‌کننده‌هایی مانند قند و شکر وجود دارد؟
برای پاسخ به این سوال بهتر است کمی بیشتر درباره تفاوت‌‌های عسل طبیعی و شکر بدانیم.
عسل دارای ترکیبات مغذی است
شکر سفید نوعی شیرین‌کننده است که از نیشکر و چغندر قند به دست می‌آید. شکر سفید تقریباً ساکارز خالص بوده زیرا در حین تولید و تصفیه تمام مواد مغذی چغندرقند و نیشکر از بین می‌رود.
در مقابل، عسل طبیعی که از شهد گیاهان مختلف به دست می‌آید علاوه‌بر ساکارز و فروکتوز، سرشار از مواد مغذی دیگر مانند مواد معدنی، ویتامین‌ها، اسیدهای آمینه، ترکیبات فلاونوئیدی و آنزیم‌ها است. وجود این ترکیبات مغذی در عسل به آن خاصیت ضدالتهابی، آنتی‌اکسیدانی، ضدسرماخوردگی و… داده است.
عسل خاصیت شیرین‌کنندگی بیشتری دارد
فروکتوز قند اصلی عسل طبیعی بوده که به‌عنوان شیرین‌ترین شیرین‌کننده شناخته می‌شود. به همین دلیل نیز عسل در مقابل شکر خاصیت شیرین‌کنندگی بیشتری دارد. بنابراین برای هر بار استفاده، نسبت به شکر به مقدار کمتری عسل نیاز است.
عسل به میزان کمتری قند خون را بالا میبرد
همان‌طور که گفتیم عسل طبیعی نیز مانند قند یا شکر قند خون را بالا میبرد اما میزان و سرعت آن نسبت به شکر کمتر است. به عبارت دیگر عسل طبیعی شاخص گلیسمی کمتری نسبت به شکر دارد (در ادامه مطلب بیشتر درباره شاخص گلیسمی صحبت خواهیم کرد). این ویژگی، مهم‌ترین مزیت و برتری عسل طبیعی نسبت به شکر یا هر قند مصنوعی دیگر محسوب می‌شود.
آیا خوردن عسل برای دیابت مفید است؟
یکی از موضوعات چالش‌برانگیز برای افراد دیابتی این است که بالاخره عسل برای دیابت خوب است یا بد؟
از آنجایی که کربوهیدرات و قندهایی مانند گلوکز و فروکتوز ترکیب‌های اصلی عسل را تشکیل می‌دهند، برخی‌ها اعتقاد دارند عسل برای دیابت نمی‌تواند مفید باشد.
پژوهش‌های علمی مختلفی که در رابطه با فواید و مضرات عسل برای دیابت انجام شده‌اند حاکی از این هستند که خوردن عسل برای افراد دیابتی در حد اعتدال ممکن است فوایدی برای افراد مبتلا به دیابت به‌همراه داشته باشد.
هرچند شواهد امیدوارکننده است، اما قبل از هر گونه نتیجه‌گیری، نیاز است مطالعات طولانی‌مدت و گسترده‌تری در فاز انسانی انجام شود.
البته این نکته مهم را باید به خاطر داشته باشید که مصرف عسل طبیعی، دیابت را درمان نمی‌کند، بلکه می‌توان آن را به‌عنوان یک جایگزین مطمئن و امن به جای قندهای مصنوعی در نظر گرفت.
اگر می‌خواهید خلاصه‌ای کوتاه اما کامل از مطالب زیر را بدانید دیدن ویدئو زیر را از دست ندهید.
در ادامه این مطلب، تأثیر عسل روی دیابت را از جهات مختلف بررسی خواهیم کرد.
عسل و تأثیر آن روی انسولین
زمانی که صحبت از فواید یا مضرات عسل برای دیابت می‌شود، تأثیر آن روی میزان ترشح هورمون انسولین اهمیت زیادی پیدا می‌کند.
بسته به نوع دیابت، در بدن افراد مبتلا به دیابت، یا دیگر انسولین تولید نمی‌شود (نوع 1) و یا بدن نمی‌تواند به درستی از انسولین استفاده کند (نوع 2).
در هر دو حالت گلوکز یا همان قند در جریان خون باقی مانده و در نتیجه قندخون بالا می‌رود.
نتایج برخی مطالعات نشان می‌دهد که عسل نسبت به سایر قندها واکنش یا پاسخ انسولین را بیشتر تحریک می‌کند. به عبارت بهتر با مصرف عسل طبیعی، انسولین بیشتری در بدن ترشح شده که با ذخیره گلوکز به صورت گلیکوژن در سلول‌های کبدی، به کاهش بهتر قندخون کمک کند. (+)
با این حال تحقیقات کلی در مورد این موضوع متناقض است و پژوهش‌های بیشتر با کارآزمایی‌های بالینی بزرگتر و طولانی‌مدت مورد نیاز است.
عسل و تأثیر آن بر روی سطح پپتید C
پپتید C ماده‌ای است که همراه با انسولین در پانکراس ساخته و آزاد می‌شود. از آنجایی که پپتید C در بدن با همان سرعت انسولین تولید می‌شود، اغلب از آن به‌عنوان نشانگر تولید انسولین یاد می‌شود. به عبارت دیگر، افزایش سطح پپتید C نشان می‌دهد که بدن انسولین کافی تولید می‌کند.
در یک مطالعه که بر روی افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و بدون دیابت انجام شد، محققان دریافتند که عسل در مقایسه با ساکارز تأثیر کمتری بر قند خون در همه شرکت‌کنندگان دارد. همچنین نتایج نشان داد عسل طبیعی، سطح پپتید C در هر دو گروه را افزایش می‌دهد. (+)
علاوه‌بر این، در یک مطالعه دیگر پس از بررسی 66 مطالعه در مورد اثرات عسل برای دیابت، محققان به این نتیجه رسیدند که مصرف عسل به‌طور موثری سطوح پپتید C را دو ساعت پس از خوردن غذا افزایش می‌دهد. (+)
عسل و شاخص گلیسمی
شاخص گلیسمی (GI) یک سیستم رتبه‌بندی برای غذاهای حاوی کربوهیدرات است. این شاخص نشان می‌دهد که بعد از غذا خوردن، آن غذا با چه سرعتی بر سطح قندخون (گلوکز) تأثیر می‌گذارد.
غذاهای حاوی کربوهیدرات در سیستم گوارشی به قندهای ساده‌تر مانند گلوکز تجزیه شده و وارد جریان خون می‌شوند. هرچه تجزیه و تبدیل کربوهیدرات به گلوکز با سرعت بیشتری توسط بدن انجام شود، قندخون نیز سریع‌تر و بیشتر افزایش پیدا می‌کند، در نتیجه آن غذا دارای رتبه GI یا شاخص گلیسمی بالاتری است.
غذاهایی که شاخص گلیسمی پایین یا متوسطی دارند با سرعت کندتری تجزیه شده و در طول زمان با سرعت تدریجی سطح قندخون را افزایش می‌دهند.
همان‌طور که می‌دانید بخش عمده عسل را کربوهیدرات تشکیل داده و دارای شاخص گلیسمی 50 است. در حالی که شاخص گلیسمی قند و شکر 65 بوده و جزو مواد غذایی با GI بالا دسته‌بندی می‌شود.
جایگزین کردن عسل برای دیابت به جای قند مصنوعی مانند قند و شکر، سطح قند خون را کمتر افزایش داده و به میزان کمتری ترشح انسولین را تحریک می‌کند. در نتیجه خوردن عسل برای دیابت دو عوارض به‌مراتب کمتری نسبت به قند و شکر دارد.
عسل و فروکتوز
یکی از مهم‌ترین اجزای تشکیل‌دهنده عسل، قند فروکتوز است که میزان آن در عسل از 21 تا 43 درصد متغیر است. با اینکه فروکتوز به‌عنوان شیرین‌ترین شیرین‌کننده طبیعی شناخته می‌شود اما شاخص گلیسمی آن 19 است.
هرچند که طبق مطالعات انجام شده اثر هایپوگلیسمی (کاهش قند خون) عسل برای دیابت مشخص شده، اما مکانیزم آن هنوز به‌طور کامل شناسایی نشده است. با این حال طبق گفته‌های محققان، فروکتوز یکی از ترکیبات مهم عسل است که در این فرایند نقش مهمی دارد.
مطالعات انجام شده روی مدل‌های حیوانی نشان می‌دهد فروکتوز موجود در عسل با کاهش میزان جذب روده‌ای، طولانی شدن زمان تخلیه معده و کاهش مصرف غذا، می‌تواند سطح گلوکز در جریان خون را کاهش دهد. (+)
علاوه‌بر این فروکتوز باعث تحریک گلوکوکیناز (نوعی آنزیم) در سلول‌های کبدی شده که نقش مهمی در ذخیره گلولز به‌عنوان گلیلوژن در سلول‌های کبدی دارد.
عسل و تأثیر آن روی کلسترول و فشار خون
در افراد مبتلا به دیابت احتمال ابتلا به کلسترول بالا و به‌دنبال آن خطر بروز بیماری‌های قلبی عروقی بیشتر است. اما مطالعات زیادی نشان داده‌اند که مصرف روزانه عسل برای دیابت، علاوه بر تثبیت قندخون، کلسترول و تری‌گلیسیرید را نیز کاهش دهد.
برای مثال در یک پژوهش در دانشگاه تورنتو پس از بررسی 33 کارآزمایی بالینی، محققان دریافتند که مصرف روزانه 40 گرم عسل در طول هشت هفته می‌تواند به‌طور مؤثری گلوکز خون، تری‌گلیسیرید ناشتا، LDL و سطح کل کلسترول را کاهش دهد. (+)
در یک پژوهش دیگر که روی 20 بیمار مبتلا به دیابت نوع 2 انجام شد، مشخص شد مصرف عسل برای دیابت به‌صورت طولانی‌مدت، منجر به کاهش وزن در تمام بیماران و کنترل فشار خون در بیمارانی شد که از قبل فشار خون بالا داشتند.
کدام عسل برای دیابت خوب است؟
تا این جای مطلب دانستیم که مصرف به‌اندازه عسل برای دیابت علی‌رغم افزایش قندخون، مفید بوده و نتایج خوبی به‌همراه دارد.
اما شاید این سوال برای شما هم پیش آمده باشد که کدام عسل برای دیابت خوب است؟ آیا افراد دیابتی می‌توانند از هر عسلی استفاده کنند؟
در ادامه مطلب، فاکتورهای مهمی که عسل برای دیابت باید داشته باشد را بررسی خواهیم کرد.
طبیعی و تازه باشد: مهم‌ترین ویژگی که عسل برای دیابت باید داشته باشد، طبیعی بودن و یا ترجیحاً ارگانیک بودن آن است. مصرف عسل‌های غیرطبیعی مانند عسل تغذیه‌ای یا تقلبی (صنعتی) برای بیماران دیابتی نه‌تنها هیچ سودی ندارد بلکه بسیار خطرناک بوده و ممکن است باعث بروز عوارض جبران‌ناپذیری شود.
خام و حرارت ندیده باشد: افراد دیابتی بهتر است از عسل خام یا حرارت ندیده استفاده کنند، زیرا حرارت دادن عسل بسیاری از آنزیم‌های مفید عسل را از بین برده و خواص آن برای دیابت را کاهش می‌دهد.
درصد فروکتوز آن بالا باشد: همان‌طور که در بخش‌های قبلی مطلب اشاره کردیم، یکی از مهم‌ترین ترکیبات قندی عسل، فروکتوز است که شاخص گلیسمی آن برابر با 19 است. همچنین طبق پژوهش‌های انجام شده فروکتوز نقش به‌سزایی نیز در کاهش سطح قندخون دارد. بنابراین عسل‌هایی که میزان فروکتوز بالایی دارند برای افراد دیابتی انتخاب مناسب‌تری هستند. به عبارت دیگر هرچه نسبت فروکتوز به گلولز در برگه آزمایش عسل عددی بزرگتر از یک باشد آن عسل برای افراد دیابتی مناسب‌تر است. عسل کنار، عسل آویشن، عسل چند گیاه کوهستان و عسل اقاقیا از جمله بهترین عسل‌ها برای افراد دیابتی به‌شمار می‌روند.
[بیشتر بخوانید: خواص عسل کنار برای دیابت | چرا عسل کنار برای بیماران دیابتی مناسب است؟]
مهم‌ترین نکات مصرف عسل برای دیابت
درست است که با توجه به مطالعات و پژوهش‌های انجام شده عسل طبیعی یک جایگزین امن و مطمئن به جای قند مصنوعی است، اما با این حال به شما توصیه می‌کنیم قبل از مصرف عسل برای دیابت نکات زیر را به‌خاطر داشته باشید:
- درصورتی که هنوز سطح قند خون شما کنترل نشده و یا در محدوده نرمال قرار نگرفته است از عسل برای دیابت استفاده نکنید. زیرا همان‌طور که می‌دانید در هر حال عسل قندخون را بالا میبرد و ممکن است باعث بروز مشکلات و عوارضی برای شما شود.
- قبل از گنجاندن عسل طبیعی در روتین غذایی خود، حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.
- با هدف بهره حداکثری از خواص عسل طبیعی، به‌هیچ‌عنوان در خوردن عسل زیاده‌روی نکنید. چراکه ممکن است با افزایش قندخون، سلامتی شما را تهدید کند. می‌توانید با مشورت پزشک، روزانه حداکثر یک یا دو قاشق غذاخوری عسل طبیعی را جایگزین شیرین‌کننده‌های مصنوعی کنید.
- زمانی که صحبت از خواص و فواید عسل برای دیابت می‌شود منظور فقط عسل طبیعی و ارگانیک است. بنابراین قبل از مصرف عسل از طبیعی بودن آن حتماً اطمینان حاصل کنید.
خرید عسل مناسب افراد دیابتی
تمام خواص و فوایدی که در رابطه با عسل برای دیابت گفتیم در صورتی محقق می‌شود که عسل طبیعی و ارگانیک باشد. عسل‌های غیرطبیعی که حاوی مقادیر زیادی قند مصنوعی هستند هم برای افراد دیابتی و هم افراد سالم به‌شدت مضر هستند.
بنابراین در قدم اول باید به فکر خرید عسل طبیعی از زنبورداران معتمد باشید تا از اصل و طبیعی بودن عسل اطمینان کامل داشته باشید.
پیشنهاد ما به شما عسل اسپی‌کو است. ما در اسپی‌کو با بهره‌گیری از تجربه چندین ساله خود در امر زنبورداری و استفاده از دانش و تخصص روز، سعی می‌کنیم بهترین نوع عسل‌های طبیعی و ارگانیک را به دست شما برسانیم.
علاوه‌بر این، از آنجایی که روش آزمایشگاهی تنها روش تشخیص عسل طبیعی از تقلبی است، تمامی عسل‌های اسپی‌کو برای سنجش کیفیت، اصالت و طبیعی بودن در آزمایشگاه‌های معتبر مورد بررسی قرار گرفته و دارای برگه آزمایش کیفیت‌سنجی هستند.
[بیشتر بخوانید: تشخیص عسل طبیعی و 11 باور اشتباه در مورد آن]
کامنت 1
چرا عسل کنار برای افراد دیابتی بیشتر توصیه می شود؟